PARATONER TESİSATI PERİYODİK KONTROLÜ
PARATONER NEDİR?
Paratoner, havadaki elektrik yükünü toprağa aktarmayı amaçlayan bir araçtır. Gökyüzüne yakın olan sivri uç, yıldırımın ilk teması ve yakalanması için tasarlanmıştır. Yakalanan yıldırım, potansiyel fark oluşturmayacak şekilde toprağa aktarılır ve paratoner toprak potansiyeli seviyesinde kalır. Potansiyel fark oluşumunun engellenmesi için elektriksel iletim sağlayabilecek bütün malzemelerin birbiriyle bağlantılı olması gerekmektedir. Paratonere sahip tesisatlar da, eş potansiyel dengeleme yapılarak paratoner topraklaması ile topraklama hattı ve temel topraklamaların birleştirilmesi gerekir. Böylelikle olası bir yıldırım anında potansiyel fark oluşması engellenir. Gerekli topraklama ile yıldırımın sönümlenmesi ve potansiyel dengeleme sağlanır. Paratoner tesisatının projesine uygunluğu kontrol edilip hedeflenen güvenliğin sağlanması amaçlanmaktadır.
Yıldırım günümüzde hala can almaktadır. Oysaki doğru bir yıldırımdan korunma tesisatı kurulduğunda ve herhangi bir korunma sisteminin olmadığı yerlerde dikkatli davranılması halinde yıldırım nedeniyle meydana gelen can ve mal kayıpları azalmaktadır. Yıldırıma karşı korunmada temel şart, yıldırım deşarjının en kısa yoldan toprağa akmasını sağlamaktır. Olası bir yıldırımın çarpmasında paratoner yıldırımı toprağa iletir bu sayede binalar, tesisler ve canlılar zarar görmez.
PARATONER TESİSATININ BÖLÜMLERİ NELERDİR?
Paratonerlerin ana olarak dört bileşenden oluşmaktadır. Bunlar şu şekildedir:
- Yakalama Çubuğu: Uçları sivrileştirilmiş olan çubuklar 16 mm² boyu 50 cm olan kesitli paslanmaz çeliktir. Sistemin üst yerlerinde yer alırlar. 15 cm aralıklarla yerleştirilen yakalama çubukları çatıda köşelerden başlayarak yapılır.
- İniş İletkenleri: Kullanılan bakır iniş iletkenleri 2,30 ya da 2,50 mm kesitlidir. Uygun aralarla kroşeler kullanarak iniş iletkenlerinin monte yüzeyine bağlanır.
- Bağlantı Parçaları: Paratoner sistemi bağlantılarında ve montaj yapılırken kroşeler, bağlantı parçaları ve bağlantı klemensleri kullanılmaktadır.
- Direk: Galvanizli boru 6 metre boyundadır. Çatıya veya duvara altlık olarak kullanılan bu direk kelepçeler, gergi telleriyle bağlantıları sağlanır.
PARATONER SİSTEMİNİN MONTAJINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Türkiye’de paratoner sistemleri Paratoner Yönetmeliği’ne göre yapılması zorunludur. Montaj yapacak kişiler ilgili yönetmeliğe göre yapacakları sistemde başlıca şunlara dikkat etmelidir:
- Topraklama direncinin ölçülmesi: Maksimum 10 Ohm olmalıdır.
- Kontrol klemensi tespit edilmelidir.
- İniş iletkenlerinin tespit edilmelidir.
- Paratoner taşıyıcı direği ve ikaz levhasının yerinin tespit edilmeli,
- Aktif paratoner montajı yapılırken paratoner, uygulama yapılacak binanın en üst noktası seçilmeli veya en üst noktadan 2 metre daha yüksekte olacak şekilde tasarlanmalıdır.
- Tesisatta kullanılacak bakır iletkenler %99,5 saflıkta ve elektrolitik bakır olmalıdır.
- Paratoner kurulacak tesisin ölçülen topraklama direnci 5 ohm ise uygulamaya geçilebilir. Ancak bu değerden yüksek ise ek bakır çubuklar kullanılarak değer düşürülmelidir.
- Çatılarda yer alan, televizyon anteni, telsiz anteni vb. cihazlar varsa bu cihazların da paratonere bağlanması gereklidir (TS622).
- Paratoner topraklaması elektrik kablolarından en az 5 metre, ana topraklama sisteminden en az 20 metre, gaz borularından en az 5 metre uzakta olmalıdır (NFC 17-102).
- Çabuk alev alıcı tesislerin üzerlerine yıldırımdan korunma tesisatı yapılmaz (TS EN 62305).
- Aktif paratonerin toprak altında kalan kısımları bütünüyle ziftlenmeli ve toprak altına gömülmelidir.
PARATONER TESİSATI PERİYODİK KONTROLÜ VE RAPORLANMASI
Alanında uzaman elektrik mühendisleri tarafından yapılan paratoner tesisatı periyodik ölçüm ve kontrolleri, meydana gelebilecek olası iş kazalarının azaltılmasına, önlenmesine ve iş güvenliğin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Paratoner tesisatı kontrolü gözle muayene ve fiziki muayene olarak iki ana başlık altında yapılır. Fiziki muayene için uygulanması gereken topraklama ölçümü yapılarak, Paratoner Tesisatı Kontrol Ve Raporlama sertifikasına sahip yetkili elektrik mühendisleri tarafından gerçekleştirilerek ilgili iş sağlığı ve güvenliği mevzuatlarına uygun olarak raporlanmaktadır. Elektrik tesisatı kontrol raporlarımız, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetçileri tarafından gerçekleştirilen iş güvenliği denetimlerinde geçerli raporlardır.
PARATONER İLE İLGİLİ PERİYODİK KONTROL YÖNETMENLİĞİ
Paratoner Periyodik Kontrolü; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında 17.07.2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri, Bina ve Eklentilerinde alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik ve 25.04.2014 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği dış yıldırımlık sistemlerinin yılda bir defa olmak üzere periyodik denetiminin yapılması gerekmektedir.
“Yıldırımdan korunma sistemlerine ilişkin olarak mevcut durumda “TSE Elektroteknik Güvenlik ve Aydınlatma Özel Daimi Komitesi İhtisas Kurulu” tarafından kabul edilen TS EN 62305 standardı yürürlüktedir. TS 62305 standardı dört bölümden oluşmakta olup;
1. Bölüm: Genel Kurallar (TS EN 62305-1)
2. Bölüm: Risk Yönetimi (TS EN 62305-2)
3. Bölüm: Yapılarda Fiziksel Hasar ve Hayati Tehlike (TS EN 62305-3)
4. Bölüm: Yapılarda bulunan Elektrik ve Elektronik Sistemler (TS EN 62305-4)’i içermektedir.
PERİYODİK KONTROL NEDİR? VE HANGİ YASAL YÖNETMELİKLERE GÖRE YAPILIR?
Periyodik kontrol; işyerlerinde kullanılan makina ve teçhizatın çalışma ömrü süresince; insan sağlığına ve çevre güvenliğine zarar vermeksizin çalışmasının sağlanması için yasal mevzuat uyarınca işveren tarafından yaptırılması gereken kontrol ve denetim faaliyetleridir.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği “ne göre Kaldırma ve İletme Ekipmanları, Kazanlar, Basınçlı Kaplar, Elektriksel Tesisatı ve Topraklama Ölçümleri, Yangın Tesisatı, Havalandırma Tesisat, Doğalgaz İç Tesisat ..vb tesisatlar ilgili standartlarda kontrol periyodu belirtilmemiş ise yılda en az 1 (bir) defa Akredite Firmalar veya TSE Hizmet Yeterliliğine sahip firmalar tarafından yapılmalı ve mevzuata uygun olarak raporlandırılmalıdır.