KATODİK KORUMA ÖLÇÜMÜ PERİYODİK KONTROL
Korozyon nedir?
Metallerin içinde bulundukları ortam ile kimyasal veya elektro kimyasal reaksiyonlara girerek metalik özelliklerini kaybetmeleri olayıdır. Bütün metaller doğada mineral olarak bulundukları hale dönüşmek eğilimindedir. Bu mineraller özel metalürjik yöntemlerle ve enerji harcanarak metal haline getirilir. Uygun bir ortamın bulunması halinde üzerinde taşımış oldukları kimyasal enerjiyi geri vererek yeniden minimum enerji taşıyan stabil bileşikler haline dönüşmek isterler. Bu nedenle korozyon olayları enerji açığa çıkararak kendiliğinden yürür. Bazı soy metaller hariç teknolojik öneme sahip bütün metal ve alaşımlar korozyona uğrayabilir.
Katodik koruma nedir?
Katodik koruma sistemlerinin ana prensibi elektrokimyasal korozyon teorisine dayanmaktadır. Bu sistemlerdeki asıl amaç metalde korozyona neden olan ‘‘Oksijeni’’ metalden uzak tutmaktır. Yani bu sistemlerdeki asıl amaç koruma sistemi için kullanılacak metali (magnezyum vb.) anot gibi çalıştırıp korozyona uğratmak ya da korozyondan korunacak yapıyı katot olarak kullanarak bir korozyon hücresi oluşturmaktır. Böylece metal yapılar, bulundukları ortam içerisinde elektrokimyasal yolla korozyondan korunmuş olur.
Toprağın korozifliği ve boru hattını korumak için gerekli akım ihtiyacı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
| Toprak direnci(Ohm x cm) | Korozifliği | Borunun Akım ihtiyacı |
|---|---|---|
| 1000 | Çok korozif | 20 < i mA/m2 |
| 1000-3000 | Korozif | 20 > i > 5 mA/m2 |
| 3000-1000 | Orta korozif | 5 > i > 0,1 mA/m2 |
| 1000< | Az korozif | i > 0,1 mA/m2 |
Yukarıdaki tabloda görüleceği üzere korozyona etki edecek en önemli faktör toprağın elektriki direncidir. Deniz ve göl içi yapılarda deniz suyu ve göl suyu dirençleri korozyona etki eden en önemli faktördür. Deniz suyu içinde tuz olması nedeniyle elektriksel direnci toprağa göre daha düşük olduğundan topraktan daha korozif özellik göstermektedir. Göl ve nehir suyu elektriksel direnci deniz suyuna göre daha yüksek olması nedeniyle deniz suyuna göre daha az koroziftir. Suyun içinde tuz oranı yükseldikçe rezistivite düşmekte korozif özelliği de artmaktadır. Aynı şekilde yer altında toprağın tuzluluk oranı artmasıyla birlikte rezistivitesi düşmekte ve korozif özelliği de artmaktadır.
PASİF KORUMA
Pasif koruma, borunun toprağa konmasında, kaplamanın korunması için bütün özenin gösterilerek taşınmasıdır.
Bu diğer engellere göre onun izole edilmesidir:
- Su, petrol boruları, elektrik ve haberleşme kabloları gibi işlere yakınlığı, bu işlerle en azından 20 cm mesafenin bırakılması gerekir. İmkansızlık halinde yapılar arasına konan plakalar veya yarım ayırıcı siperler (metal olmayan) kullanılır.
- Kılıflardan geçiş: uçlar için tıpalarda olduğu gibi izole edici merkezlenme bileziklerinin kullanımı gerekir.
- Metalik yapılar ile etkileşim riski: metalik tablalardan kaçınmak için izole edici takoz yastıkların kullanılması gerekir.
- Özel geçişler:
- Nehirlerin geçişi: genel olarak hendek geçişlerinde ( su yatağında ) izole edici lataların veya hafif betonarme kaplamanın kullanılması,
- Taşlı çakıllı topraklar: tamamlayıcı mekanik korumaların kullanılması,
- Tranşeler de borunun kaplamasına zarar vermeyen ve homojen dolgu malzemesinin kullanılması gerekir.
- Taşlı çakıllı topraklar: tamamlayıcı mekanik korumaların kullanılması,
- Tranşeler de borunun kaplamasına zarar vermeyen ve homojen dolgu malzemesinin kullanılması gerekir.
AKTİF KORUMA
GALVANİK ANOTLU KATODİK KORUMA
Galvanik anotlu katodik koruma, metal yapıya kendisinden daha negatif potansiyelde metal (anot) bağlanarak bir galvanik pil oluşturularak metal yapı katot haline getirilir. Galvanik anotlar çözünerek, pil gibi akım üretirler. Anodun çözülmesiyle elektronlar, dış bağlantıdan katoda (korunan metal yapı) taşınarak katodik reaksiyon için açığa çıkar. Galvanik anotlar, koruma sırasında belirli hızlarla çözünerek ağırlıklarını kaybederler. Bu süreç uygun zaman aralıklarıyla tekrarlanarak korumada süreklilik sağlanır.
Galvanik Korumalı sistem korunacak yüzey küçük ise her zaman cebri sistemli korumadan ucuzdur. İşletme bakım ve maliyeti çok düşüktür. Bu nedenle küçük boru hatlarında ve su tankları, yakıt tanklarında başarı ile kullanılmaktadır.
DIŞ AKIM KAYNAKLI KATODİK KORUMA
Dış akım kaynaklı katodik koruma, metale dıştan bir doğru akım uygulanarak yapılır. Bir transformatör redresör sisteminden elde edilen doğru akım (-) ucu korunacak olan metale (+) ucu da bir yardımcı anotta bağlanır. Bu şekilde korozyon hücrelenmesi bölümünde katot da kimyasal reaksiyonun yürümediği, anotta ise elektron alışverişi nedeniyle metal iyon haline geçerek reaksiyona uğrar. Böylece korunmasını istediğimiz tüm yüzeyi katot haline dönüştürerek korozyonu önlemiş oluruz.
KATODİK KORUMANIN UYGULAMA ALANLARI
Boru Hatları: İçme suyu boru hatları, doğal gaz boru hatları, atık su boruları deniz dibi borular, yangın hidrant boru hatları, petrol boru hatları
Deniz içi yapı ve araçları: Gemiler, feribotlar, deniz otobüsleri, denizaltı gemisi, yatlar, liman, platform, kazık ayakları, şamandıra vs.
Tanklar: Yer altı LPG ve akaryakıt tankları, yer üstü akaryakıt tankları atık su tankları, içme su depolama tankları vs.
Su sistemleri: Eşanjör soğutma ve ısıtma sistemleri, termosifonlar, buhar kazanları, boiler tankları vs.
KATODİK KORUMA YÖNETMENLİĞİ
6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” uyarınca çıkarılan ve 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine” göre, teknik hizmetlerinin güvenirliliğini ve yeterliliğini onaylatmak ve kurumsallaştırmak amacıyla, işletmelerde bulunan tüm katodik koruma ölçümleri ve diğer elektriksel ölçümlerin yıllık periyodik kontrollerini TS EN ISO/IEC 17020 standardına uygun bir şekilde gerçekleştirmelidir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre, ilgili diğer yönetmeliklerde ve standartlarda başka bir süre öngörülmemiş ise, yılda en az 1 (bir) kez katodik koruma muayene ve ölçümlerinin yaptırılması gerekmektedir.
PERİYODİK KONTROL NEDİR? VE HANGİ YASAL YÖNETMELİKLERE GÖRE YAPILIR?
Periyodik kontrol; işyerlerinde kullanılan makina ve teçhizatın çalışma ömrü süresince; insan sağlığına ve çevre güvenliğine zarar vermeksizin çalışmasının sağlanması için yasal mevzuat uyarınca işveren tarafından yaptırılması gereken kontrol ve denetim faaliyetleridir.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği “ne göre Kaldırma ve İletme Ekipmanları, Kazanlar, Basınçlı Kaplar, Elektriksel Tesisatı ve Topraklama Ölçümleri, Yangın Tesisatı, Havalandırma Tesisat, Doğalgaz İç Tesisat ..vb tesisatlar ilgili standartlarda kontrol periyodu belirtilmemiş ise yılda en az 1 (bir) defa Akredite Firmalar veya TSE Hizmet Yeterliliğine sahip firmalar tarafından yapılmalı ve mevzuata uygun olarak raporlandırılmalıdır.